Rhodri Mawr

Rhodri Mawr
Ganwyd	c. 820  Ynys Manaw
Bu farw	878  Ynys Môn
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	teyrn, gwron
Swydd	Teyrnas Gwynedd, Teyrnas Powys, Teyrnas Ceredigion
Tad	Merfyn Frych
Mam	Nest ferch Cadell
Priod	Angharad ferch Meurig
Plant	Anarawd ap Rhodri, Cadell ap Rhodri, Merfyn ap Rhodri, Tudwal Gloff
Llinach	teulu brenhinol Gwynedd

Rhodri ap Merfyn neu Rhodri Mawr (c. 820–877) fel yr adnabuwyd ef yn ddiweddarach, oedd y brenin cyntaf i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a'r cyntaf hefyd i gael ei alw'n "Fawr".^[1]

Rhoddwyd y teitl hwn iddo oherwydd ei fod yn perthyn i genhedlaeth o reolwyr a oedd wedi ceisio creu (ac wedi llwyddo i greu) undod gwleidyddol yn eu gwledydd eu hunain. Roedd cyfoedion iddo, fel Siarlymaen (fr:Charlemagne) a’r Brenin Alffred, neu Alffred Fawr, wedi llwyddo i greu ymdeimlad o genedligrwydd ymhlith eu pobloedd eu hunain yn Ffrainc ac yn Lloegr.^[2] Yn yr un modd, roedd Rhodri wedi uno prif deyrnasoedd Cymru o dan ei arweinyddiaeth, sef Gwynedd, Powys a'r Deheubarth (a oedd yn cynnwys Seisyllwg) ac wedi cyfarwyddo’r Cymry gyda’r syniad o uno o dan un arweinydd yn hytrach na pharhau i fod yn glytwaith o deyrnasoedd bychan.

Daeth yn Frenin Gwynedd yn 844 ar farwolaeth ei dad, Merfyn Frych, yn rheolwr Powys yn 855 a Seisyllwg yn 871. Roedd yn awr yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru, gyda’i deyrnas yn ymestyn o Ynys Môn i Benrhyn Gŵyr.^[3]

1. ↑ Davies, John. (2007). Hanes cymru. Penguin Books Ltd. tt. 79, 82. ISBN 0-14-028476-1. OCLC 153576256.
2. ↑ Davies, John. (2007). Hanes cymru. Penguin Books Ltd. t. 79. ISBN 0-14-028476-1. OCLC 153576256.
3. ↑ Evans, Gwynfor, 1912- (1986). Seiri cenedl y Cymry. Llandysul: Gwasg Gomer. tt. 43–47. ISBN 0-86383-244-X. OCLC 16692917.CS1 maint: multiple names: authors list (link)